De Westelijke Tuinsteden bestonden in 2012 zestig jaar. Een goed moment om stil te staan bij de interessante locaties en architectuur die het gebied rijk is. Aflevering veertien van deze rubriek, verzorgd door vrijwilligers van de vereniging ProWest, Erfgoedvereniging Heemschut en het Cuypersgenootschap.

Het IBM-Kantoor aan de Johan Huizingalaan

IBM-kantoor aan de Johan Huizingalaan in mei 2013.

Foto: Erik Swierstra.

Door: Norman Vervat - Heemschut

In 2008 heeft het toenmalige stadsdeel Slotervaart een aantal gemeentelijke monumenten aangewezen. Bijzonder is dat men toen niet alleen panden uit de periode van de wederopbouw heeft beschermd. Ook een zeer bijzonder gebouw uit de jaren zeventig, het IBM-kantoor aan de Johan Huizingalaan, werd aangewezen. Dit is bijzonder omdat kantoorgebouwen uit de jaren zeventig door een gebrek aan waardering en vanwege grootschalige leegstand op dit moment massaal worden gesloopt.

De schaalvergroting in het Nederland van na 1945 resulteerde in steeds grotere bedrijven, die ook behoefte hadden aan steeds grootschaliger kantoorgebouwen. Zo ontstond in de naoorlogse periode de moderne kantorenbouw, dat wil zeggen vrijstaande hoogbouw op een zelfstandig bedrijventerrein. Deze ontwikkeling zou het aangezicht van Nederland definitief veranderen.

De Amerikaanse computerfabrikant IBM liet in de tweede helft van de jaren zeventig haar nieuwe Nederlandse hoofdkantoor ontwerpen door architect Wout Ellerman van het architectenbureau Lucas & Niemeijer. Dit architectenbureau maakte in de jaren zestig en zeventig met name faam als ontwerper van grootschalige kantoorcomplexen. Zo bouwde het bijvoorbeeld de grote kantoortorens van de ministeries van Binnenlandse zaken en Justitie nabij het Centraal Station van Den Haag. Kenmerkend voor het werk van het architectenbureau is de strakke modernistische architectuur. Deze is ook zichtbaar bij het IBM-kantoor.

Het gebouw is samengesteld uit kubussen  van verschillende afmetingen. De gevels van het gebouw zijn ontworpen volgens een streng grid van witte en zwarte rechthoeken. De vlakken worden gescheiden door aluminium profielen, waarin witte platen zijn geplaatst. In de middelste van de drie stroken is donkerbruin glas geplaatst om daglicht binnen te krijgen. De rechte hoeken in de plattegrond en de gevels zijn vormgegeven als twee rechte hoeken van 135°. Dit is consequent toegepast in het gehele gebouw, waardoor het IBM-gebouw een samenstelling van afgeronde kubusachtige vormen is. Door zijn door het grid bepaalde architectuur sluit de beleving van het gebouw goed aan bij de eind jaren zeventig nog zeer nieuwe digitale wereld van de computer.

Het IBM-gebouw is door haar bijzondere architectuur en beeldbepalende ligging een icoon. Het gebouw heeft een kwaliteit die zeldzaam was in de kantorenbouw van de jaren zeventig. Dankzij de kwaliteit van de architectuur oogt het gebouw ook nog steeds modern. Het is niet meer dan terecht dat juist het IBM-kantoor een gemeentelijk monument is geworden.