De Westelijke Tuinsteden bestaan in 2012 zestig jaar. Een goed moment om stil te staan bij de interessante locaties en architectuur die het gebied rijk is. Aflevering vier van deze rubriek, verzorgd door vrijwilligers van de vereniging ProWest, Erfgoedvereniging Heemschut en het Cuypersgenootschap.

Het Vrijheidscarillon en andere oorlogsmonumenten

Door: Erik Swierstra - ProWest

Het Vrijheidscarillon op Plein '40-'45 in Slotermeer is in 1952 vervaardigd op initiatief van het Comité Nationale Herdenking. Het heeft op diverse plaatsen gehangen, waaronder op de Dam in 1955.

Het is in 1960 aangeboden aan de gemeente Amsterdam. Deze besloot het carillon te plaatsen op het Plein '40-'45 in Slotermeer. Dit plein ligt in een buurt waar 27 straatnamen zijn vernoemd naar verzetsstrijders uit Nederland in de Tweede Wereldoorlog. Hiertoe werd een klokkenstoel gebouwd bestaande uit vier paar onder helling geplaatste betonnen zuilen, ontworpen door Dic. Slebos van Publieke Werken. Het Vrijheidscarillon werd in gebruik genomen op 4 mei 1961.

Er bevinden zich 31 klokken in het carillon, waarvan er een luidklok is. De grootste klok is vernoemd naar koningin Wilhelmina. De andere klokken zijn onder andere vernoemd naar prinses Juliana, prins Bernhard en de elf provincies. Flevoland bestond nog niet. De negen kleine klokken dragen de nationale wapenspreuk 'Je Maintiendrai'. Tijdens de renovatie in 1995 werden vier grote basklokken en vier kleine klokken toegevoegd. Sinds 2011 staat het carillon op de gemeentelijke monumentenlijst.

In de buurt van Plein '40-'45 bevinden zich nog enkele oorlogsmonumenten, waaronder de 'Anti Fascist' van Leo Braat uit 1936/1966, op de hoek van de Burgemeester de Vlugtlaan en de Willem Kraanstraat en de 'Korè' van Jan Limpers uit 1940 aan de Johan Limpersstraat.

Langs de Haarlemmerweg bevindt zich nabij de Coronelstraat een Herdenkingskruis voor 'Pa' Verkuijl en anderen, geplaatst op de hoek van de vroegere Uitweg, dat herinnert aan de fusillering van drie verzetsstrijders uit Badhoevedorp op deze locatie.

Niet alleen in Slotermeer, maar ook in de andere Westelijke Tuinsteden, die alle na de oorlog gebouwd zijn, zijn er herdenkingsmonumenten en -kunstwerken die aan de jaren 1940-1945 gewijd zijn.
Zo staat er in Geuzenveld het beeld de 'Eendracht', ter nagedachtenis aan verzetsstrijders van Aart Lamberts uit 1980, aan de Ruys de Beerenbrouckstraat bij de Aalbersestraat.

In Slotervaart staat op het Sierplein het gedenkteken 1940-1945, een beeld van de 'Bevrijde Vogel' van Siep van den Berg uit 1980.
In Osdorp vinden we het 'Monument voor de Vrede' van Heppe de Moor uit 1986 aan de Hoekenesgracht en het 'Vredesteken' aan de oever van de Sloterplas bij Meer en Vaart.

In de Aker bevindt zich aan de Trijn Hullemanlaan een 'Verzetsmonument', gemaakt door Nico Blom in 2000. In de omgeving zijn 21 straten vernoemd naar verzetsstrijders.

Ook de dorpen Sloten en Oud Osdorp hebben hun oorlogsmonumenten. Aan de Osdorperweg, nabij de Lutkemeerweg, staat een klein, door heggen omzoomd monument dat herinnert aan de al op de eerste oorlogsdag op 10 mei 1940 gevallen, uit Osdorp afkomstige, dienstplichtige militair. In het dorp Sloten staat aan de Akerpolderstraat, in het plantsoen tegenover het Wees- en Armenhuis, een monument 'Ter herinnering aan alle militairen die uitgestuurd zijn naar voormalig Nederlandsch Indië en daarvoor hun leven verloren'. Hiervan waren er zeven afkomstig uit Sloten en omgeving, die gesneuveld zijn tussen 1947 en 1949.

Bij de meeste van deze monumenten wordt jaarlijks op 4 mei een herdenking gehouden en worden er bloemen gelegd.

Zie ook:
* Het Vrijheidscarillon op Erfgoed van de Week, www.amsterdam.nl
* Foto's van het Vrijheidscarillon in de Beeldbank van het Stadsarchief Amsterdam