Monumenten en bijzondere gebouwen in de Westelijke Tuinsteden in Amsterdam Nieuw-West
In de afgelopen jaren is er een herwaardering voor het Naoorlogse erfgoed. De in de jaren vijftig en zestig in het kader van het Algemeen Uitbreidingsplan (AUP) gebouwde bebouwing in open verkaveling is inmiddels meer dan een halve eeuw oud en het werd tijd om vast te stellen wat monumentwaardig of anderszins bijzondere bebouwing is.
In 2003 werd een lijst 'Parels van Nieuw-West' opgesteld, waarin slechts een beperkte keuze van de potentiële bijzondere bebouwing was opgenomen. In 2008 kwam er een top-100 lijst van Naoorlogs Erfgoed voor Amsterdam. Zie: www.bma.amsterdam.nl top 100 van Naoorlogs Erfgoed.
Beschermde stadsgezichten
In de Westelijke Tuinsteden zijn door de Stadsdelen Geuzenveld/Slotermeer en Nieuw-West in resp. 2007 en 2017 twee gemeentelijke beschermde stadsgezichten aangewezen.
* In 2007 werd een deel van de tuinstad Slotermeer aangewezen tot gemeentelijk beschermd stadsgezicht. Dit was de basis van het 'Van Eesteren Museum'. Zie ook: Beschermde stads- en dorpsgezichten in Amsterdam.
* Op 18 oktober 2017 werd de noordelijke oever van de Sloterplas aangewezen tot gemeentelijk beschermd stadsgezicht. Zie: Noordoever Sloterplas gemeentelijk beschermd stadsgezicht.
* Op 28 maart 2024 heeft de gemeenteraad van Amsterdam de gehele Sloterplas en oevers als gemeentelijk beschermd stadsgezicht aangewezen.
Reeds aangewezen Monumenten in de Westelijke Tuinsteden tussen 2008 en 2022
* Op 8 december 2009 is er in Slotermeer één object op de Rijksmonumentenlijst geplaatst.
* Op 11 november 2008 zijn door het toenmalige Stadsdeel Slotervaart-Overtoomse Veld dertien objecten op de Gemeentelijke Monumentenlijst gezet.
* Op 19 april 2011 zijn door Stadsdeel Nieuw-West er elf objecten in Slotermeer en één in Geuzenveld op deze lijst gezet. In Osdorp zijn er nog geen objecten op de monumentenlijst geplaatst.
* Op 13 december 2012 heeft Stadsdeel Nieuw-West de Knijtijzerpanden in Overtoomse Veld alsnog op de Gemeentelijke Monumentenlijst geplaatst.
* Op 11 juni 2013 is de KAV-garage aan de Johan Huizingalaan op de Gemeentelijke Monumentenlijst geplaatst.
* Op 16 december 2015 zijn er door het Stadsdeel Nieuw-West dertien objecten op de op de Gemeentelijke Monumentenlijst gezet, waarvan elf in de Westelijke Tuinsteden: vijf in Slotermeer, één in Geuzenveld en vijf in Osdorp.
* In het voorjaar van 2016 is er in Slotervaart één object (het Sloterhof) op de Rijksmonumentenlijst geplaatst. Dit was al Gemeentelijk Monument.
* Op 22 november 2017 is er in Osdorp één object (de Sint-Lucaskerk) op de Gemeentelijke Monumentenlijst geplaatst.
* In december 2018 is er in Slotermeer één object (Kerk de Hoeksteen) op de Gemeentelijke Monumentenlijst geplaatst.
* In april 2019 is er in Slotervaart één object (Abraham Staalmanplein e.o.) op de Gemeentelijke Monumentenlijst geplaatst.
* In juni 2020 is er in Slotermeer één object (Sape Kuiperplantsoen e.o.) op de Gemeentelijke Monumentenlijst geplaatst.
* In juni 2020 is er in Overtoomse Veld één object (het Calvijn College) op de Gemeentelijke Monumentenlijst geplaatst.
* In september 2020 is er in Slotermeer één object (school aan de Herman Poortstraat) op de Gemeentelijke Monumentenlijst geplaatst.
* In maart 2021 is er in Slotermeer één object (woonblok Burgemeester de Vlugtlaan en Theodorus Dobbestraat) op de Gemeentelijke Monumentenlijst geplaatst.
* In augustus 2022 is er in Osdorp één object (de Voormalige Renaultgarage, Notweg 38) op de Gemeentelijke Monumentenlijst geplaatst.
Totaal zijn er nu dus 47 objecten in de Westelijke Tuinsteden aangewezen als monument (stand zomer 2022).
Naast deze objecten zijn er nog een aantal die bijzonder genoeg zijn om beschermd te worden tegen sloop of verminking. Zie verderop.
Als Rijksmonument aangewezen (Slotermeer)
* Harry Koningsbergerstraat 96-348 Woongebouw 1958, J. Rietveld, P.R. Bloemsma
Als Rijksmonument aangewezen (Slotervaart)
* Comeniusstraat Sloterhof 1959, J.F. Berghoef
Hieronder een overzicht van de t/m 2013 reeds aangewezen gemeentelijke monumenten
Slotermeer
* Arthur van Schendelstraat 17 Kerkgebouw De Olijftak, thans: Moskee El Hijra 1959, K.L. Sijmons
* Burgemeester Eliasstraat 72-74 Sint-Catharinakerk met pastorie, thans: Sint-Sharbilkerk 1954, A. Evers, G.J.M. Sarlemijn
* Burgemeester Fockstraat 85 Wilco Jiskootpad 4, Openbare Lagere School, thans: Slootermeerschool 1954, Dienst der Publieke Werken
* Burgemeester Röellstraat / Burgemeester Cramergracht Brug 604 1954, Dienst der Publieke Werken (P. Kramer)
* Harry Koningsbergerstraat 30 Openbare Kleuterschool, thans Al Wafa 1956, Dienst der Publieke Werken
* Henk Hienschstraat 2, 4, 38 en 40 Atelierwoningen 1955, P.R. Bloemsma, J. Rietveld
* Herman de Manstraat 1 Openbare Lagere School met dienstwoning, thans: Signisschool 1955, Dienst der Publieke Werken
* Louis Naarstigstraat 1-3, Burg. Eliasstraat 76 R.K. Kleuter- en Lagere School, thans: Sint-Henricusschool 1954-1960, A. Evers, G.J.M. Sarlemijn
* M.J. Granpré Molièreplein 2 O.L.V. Lourdeskerk, thans: Het Nieuwe Verbond 1957, M.J. Granpré Molière
* Plein '40-'45 Vrijheids Carillon 1957, Dienst der Publieke Werken (Dic. Slebos)
* Slotermeerlaan 1-9 Bejaardentehuis; Gerhardhuis 1959, Van Tijen, Boom, Posno
Geuzenveld
* Van Karnebeekstraat 97-107 Atelierwoningen 1959, Van Tijen, Boom, Posno
Slotervaart
* Ariana Nozemanstraat, Ward Bingleystraat e.o. Woningbouwcomplex 'Blue-Banddorp' (zaagtandwoningen) 1959, F.J. van Gool (Gem. Woningdienst)
* Cornelis Lelylaan / Johan Huizingalaan Brug 705; het Viaduct 1962, Dienst der Publieke Werken (D.L. Sterenberg)
* Comeniusstraat Sloterhof 1959, J.F. Berghoef
* Louis Bouwmeesterstraat 74 De Verrijzeniskerk 1965, G.H.M. Holt
* Johan Huizingalaan 765 Kantoorgebouw IBM 1976, Lucas & Niemeijer (W.Th. Ellerman)
* Pieter Calandlaan, Van Mourik Broekmanstraat, Cornelis Lelylaan e.o., Woningbouwcomplexen 1958, G.H. Kleinhout en A.J. van der Steur (ten oosten Johan Huizingalaan) en A. Komter en P. Christiaanse (ten westen Johan Huizingalaan)
* Plesmanlaan 1 Telefooncentrale 1964, Dienst der Publieke Werken
* Slotervaart met bruggen nr. 701 en 709 1956, 1960, Dienst der Publieke Werken (Dic. Slebos)
* Van Ollefenstraat 9 Kerkgebouw De Ark 1960, P. Zanstra
Overtoomse Veld
* Derkinderenstraat 90 Calvariekerk 1957, M.E. Hartman
* Jan Evertsenstraat 717-781 Voormalige r.-k. technische school, nu: vliegbasis De Huygens 1968, K.P. Tholens en L. van Steenhardt Carré (herbestemming 2007, Dedato architecten)
* Koningin Wilhelminaplein 12-14 Confectiefabriek 1964, M.F. Duintjer
* Vlaardingenlaan 25 Voormalige Christelijke MTS, nu: TEC 1973, J.B. Ingwersen
Als monument voorgedragen panden in de Westelijke Tuinsteden
Osdorp
Het volgende object is door Heemschut in 2009 voorgedragen. Deze voordracht is in behandeling genomen door Stadsdeel Osdorp. Op 16 december 2015 door Stadsdeel Nieuw-West op de Gemeentelijke Monumentenlijst geplaatst.
* Pieter Calandlaan 88-148, Eloutstraat 4-38, Schottingstraat 1-61 Winkelplein met woningen, kiosken e.a. 1960, Hein Salomonson.
Slotervaart
Het volgende object is door Heemschut in 2011 voorgedragen. Deze voordracht is in behandeling genomen door Stadsdeel Nieuw-West. Op 11 juni 2013 is de KAV-garage aan de Johan Huizingalaan op de Gemeentelijke Monumentenlijst geplaatst.
* Johan Huizingalaan / Hemsterhuisstraat KAV autoverhuurbedrijf (Voorheen Caltex / Elima) 1957-1961, H.A.M. van den Berg
In december 2015 toegevoegd aan de Gemeentelijke Monumentenlijst:
Slotermeer
- Woningcomplex De Grote en Kleine Verfdoos gelegen aan Slotermeerlaan 75-101 / Martinus Nijhoffstraat 4-124 / Lodewijk van Deijsselstraat 4-14 / Van Moerkerkenstraat 3-11; - H-school De Kans gelegen aan de Thomas van Aquinostraat 2 / Platostraat 49; - Bejaardenwoningen aan de W.J. Bijleveldstraat 1-24 / Jan Bottemastraat 1-14 / Floris van der Laakstraat 1-8 / Piet Laroostraat 1-7 / Guus Trestorffstraat 1-21; - Woonwerkcomplex gelegen aan het Adriaan van Oordthof 1-13, 43-55, 2-30, 15-41 / Louis Couperusstraat 70-76, 78-84 / Arthur van Schendelstraat 20-27 / A.M. de Jhongstraat 2-14; - 2/1-kap eengezinswoningen gelegen aan de Oranjestraat 10-12, 22-24, 34-36 / Harry Koningsbergerstraat 61-63 / Wiardi Beckmanstraat 51-53;
Geuzenveld
- Boerderijwoningen gelegen aan de Aalbersestraat 41-55 / Berlagehof 14-20, 31-47 / Cort van der Lindenkade 38-44, 96-102 / De Bazelhof 14-20, 19-35 / Jan Lelimanhof 14-20, 31-47 / Jan Springerhof 14-20, 43-49 / Michel de Klerkhof 1-17 / Pierre Cuypershof 20-36, 31-47;
Osdorp
- Villa gelegen aan de Johan Braakensiekhof 25; - Sint Lucaskerk gelegen aan Osdorper Ban 130-132; - Sint Lucasschool gelegen aan de Notweg 32; - Kloosflat gelegen aan het Dijkgraafplein 1-409 / Meentstraat 2-66; - Winkels met bovenwoningen aan de Pieter Calandlaan 88-148 / C.K. Eloutstraat 4-38 / Louis Schottingstraat 1-6
Overzicht van monumentwaardige panden en objecten in de Westelijke Tuinsteden
Hiervan zijn 1. t/m 5. in december 2015 aangewezen als gemeentelijk monument, 6. t/m 9. nog niet
De eerste groep is in feite klaar voor aanwijzing, er is geen directe bedreiging door sloop of stadsvernieuwing. De waarde is duidelijk. In enkele gevallen is door BMA (Bureau Monumenten en Archeologie) al een positief advies gegeven aan voormalig stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer.
* 1. 'Boerderijwoningen'. Cort van der Lindenkade, De Bazelhof e.o. W.M. Dudok, 1953-1957 – Geuzenveld.
Deze woningen zijn reeds besproken met het voormalig stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer. Het stadsdeel was net als BMA enthousiast over een aanwijzing. Aangezien deze zorgvuldig gedetailleerde woningen, gelegen binnen een bijzonder stedenbouwkundig plan, in de verkoop gaan / zijn is een snelle aanwijzing noodzakelijk om ondeskundige verbouwingen te voorkomen.
* 2. Twee onder een-kap eengezinswoningen. Oranjestraat e.o. G. Timmers, 1955 – Slotermeer.
Deze woningen (vijf blokjes) zijn stedenbouwkundig zeer bijzonder gepositioneerd en architectonisch erg interessant en opvallend gaaf behouden. BMA is positief over aanwijzing.
* 3. Woningen met winkelstrip. Dijkgraafplein e.o. J.P. Kloos, 1963-1970 – Osdorp.
Opgenomen in de top 100 van wethouder Herrema uit 2008. Aanvraag voor gemeentelijke status door Heemschut okt. 2009, deze aanvraag is echter nog niet in behandeling genomen.
Dit complex behoort tot de belangrijkste kandidaten voor de monumentenlijst. Niet alleen stedenbouwkundig is het van belang, ook is het als één van de belangrijkste werken van de toonaangevende functionalist J.P. Kloos absoluut monumentwaardig.
* 4. Sint-Lucaskerk. Osdorper Ban 130. Th. Taen, Th. Nix, 1964-1965 – Osdorp.
Opgenomen in Top 100 van Herrema uit 2008. Het Cuypersgenootschap heeft een waardestelling geschreven.
Een interessante en gaaf behouden kerk van de architecten Taen en Nix. Bevat ook enkele interessante kunsttoepassingen. De vraag is tot wanneer de kerk nog in gebruik zal zijn. Om sloop na een eventuele sluiting te voorkomen is een spoedige aanwijzing noodzakelijk.
* 5. KAV autoverhuurbedrijf (Voorheen Caltex / Elima). Hoek Johan Huizingalaan / Hemsterhuisstraat. H.A.M. van den Berg, 1957-1961 – Slotervaart.
De waarde van dit bedrijfsgebouw is aangetoond in het onderzoek door Urban Fabric. Het voormalige Stadsdeel Slotervaart heeft zonder directe aanleiding besloten om het gebouw niet aan te wijzen. Gezien de zeldzaamheid van dit soort gebouwen verzoeken wij het nieuwe stadsdeel met klem om over te gaan tot aanwijzing.
* 6. Woningen met bedrijfsruimte. Hemsterhuisstraat 67-77. K.J. Mijnarends, 1961-1962 – Slotervaart.
Dit strookje bestaande uit woningen gecombineerd met bedrijfs- of atelierruimten is vooral typologisch erg waardevol. In de Westelijke Tuinsteden, en vermoedelijk ook in andere wederopbouwwijken, komt deze combinatie slechts zelden voor. Het strookje valt op door een verfijnde maar sobere architectuur.
* 7. Nova College (Voorheen Cartesiuslyceum), Piet Mondriaanstraat 140. Publieke Werken, 1957 – Overtoomse Veld.
Een gaaf behouden middelbare school van Publieke Werken. Een uitstekend ontwerp, voorzien van interessante kunsttoepassingen en allerlei mooie details. Het broertje van het Spinozalyceum in Zuid. Weliswaar is het ensemble waar het Cartesiuslyceum deel van uitmaakte niet meer intact, maar de school is door de gaaf behouden architectuur zeker nog monumentwaardig.
* 8. Sloterplas met oevers. Dienst der Publieke Werken, 1939-1965.
De Sloterplas en haar oevers zijn het groen-blauwe hart van de Tuinsteden. Ook is dit gebied een interessante groenaanleg uit het midden van de twintigste eeuw. In het gebied zijn eveneens enkele interessante gebouwde monumentale objecten, zoals paviljoen Oostoever, de Noordkade en de bastions, aanwezig. Bescherming d.m.v. een gemeentelijke monumentenstatus kan veel bijdragen aan behoud van dit gebied, en benodigde ontwikkelingen in de juiste richting sturen. Opgenomen in de top 100 van Herrema uit 2008.
Stadsdeel Nieuw-West stelt in december 2015 voor: Ten aanzien van de Noordzijde van de Sloterplas heeft Bureau Monumenten en Archeologie in overleg met het stadsdeel gedacht dat een monumentenstatus niet het meest geëigende instrument van bescherming is. Er is voor gekozen om de Noordzijde van de Sloterplas aan te wijzen als beschermd stadsgezicht. Hiervoor zal een afzonderlijke aanwijzingsprocedure worden doorlopen.
In december 2020 heeft erfgoedvereniging Heemschut het dagelijks bestuur van het stadsdeel Nieuw-West gevraagd de Sloterplas met alle oevers te beschermen als beschermd stadsgezicht.
De exacte waarde van de volgende panden moet nog worden onderzocht door BMA. Een groot deel is zeker monumentwaardig, enkele zijn twijfelgevallen.
* 9. Sionskerk. Dr. H. Colijnstraat 82. C. v.d. Bom, 1957 – Geuzenveld.
Deze voormalige gereformeerde kerk is tegenwoordig een moskee. De kerk valt op door haar moderne vormentaal en materiaalgebruik. Een interessant voorbeeld van de vernieuwingen in de naoorlogse kerkbouw en een belangrijk werk van C v.d. Bom.
* 10. Woongebouw. Nicolaas Anslijnstraat. A. Staal, 1961-1962 – Osdorp.
Dit grote woongebouw aan de oevers van de Sloterplas behoort tot de meest beeldbepalende gebouwen van Osdorp en is één van de betere woongebouwen van architect Arthur Staal. Het gebouw is vrij gaaf behouden. Interessant is ook dat nummer 165 in 2005, en waarschijnlijk nu ook nog, een gaaf behouden interieur van Jan Rietveld uit de jaren zestig bezit.
* 11. Aeckerstijn, woongebouw met kantoren. Baden Powellweg / Plesmanlaan. W. Vermeer en I. van Herwaarden, 1963-1965 – Osdorp.
Dit gebouw is één van de onbekende juweeltjes van de Westelijke Tuinsteden. Zowel stedenbouwkundig als architectonisch van groot belang.
* 12. Villa. Braakensiekhof 25. L. Peters, 1963-1966 – Osdorp. (Op Gemeentelijke Monumentenlijst sinds 16 december 2015.)
Dit huis was het eigen woonhuis van de bekende architect Lau Peters. De weduwe van de architect woont nog in het huis. Zeer bijzonder is vooral het feit dat de interieurs nog zeer gaaf behouden zijn. Dat maakt de villa vrijwel zeker monumentwaardig.
* 13. Villa R. Trip. Braakensiekhof 17. B.O. van den Berg, 1960 – Osdorp.
Een zeer interessante en bijzonder gaaf behouden villa. Onderzoek kan uitwijzen wat het exacte belang is.
* 14. Vrijstaande dokterswoning. Harry Koningsbergerstraat 82. J. Rietveld, 1955 – Slotermeer.
Deze villa is een Parel van Nieuw-West. Het huis is een interessant ontwerp van Jan Rietveld, de zoon van Gerrit Rietveld. Jan is eveneens de ontwerper van de naastgelegen hoogbouwflat, inmiddels Rijksmonument.
* 15. Villa J. Kok. Funke Küpperstraat 9. A. Cahen, J.P. Girod, 1965 – Osdorp.
Eén van de vroegste ontwerpen van een architect die later zeer bekend zou worden door o.a. zijn ontwerpen voor het Van Abbemuseum te Eindhoven en de Rijksdienst Archeologie in Amersfoort. Het huis is redelijk goed behouden.
* 16. Galerijwoningen met garages. Eastonstraat. A. Bonnema, ca. 1960-1964 – Osdorp.
Dit gebouw behoort tot de vroegste werken van de architect Abe Bonnema, die vooral in de jaren zeventig en tachtig furore zou maken met werken als de Nationale Nederlanden te Rotterdam. Dit vroege werk toont Bonnema als een sober en bekwaam modernist. Zeer gaaf behouden.
* 17. Nederlands Hervormde kerk De Ontmoeting (voorheen de Hoeksteen), Louis Couperusstraat. P. Zanstra. D. Elffers, kunsttoepassing, ca. 1963 – Slotermeer. (Op Gemeentelijke Monumentenlijst sinds december 2018.)
Dit zeer sobere ontwerp van Piet Zanstra valt vooral op door de speelse dakvorm en het grote betonreliëf van Dick Elffers. Stedenbouwkundig van groot belang. Jammer is wel dat de kerktoren, die op het lagere volume links van de kerk stond, reeds gesloopt is.
* 18. 900 galerijwoningen (5 blokken). Remijden, Geerban, Boutenburg e.o. (systeembouw, RBM). F.J. van Gool, 1957-1960 – Osdorp.
Dit indrukwekkende en zorgvuldig ontworpen ensemble van de bekende architect Frans van Gool laat uitstekend de snelle schaalvergroting in de naoorlogse jaren zien. Interessant is ook het moderne bouwsysteem en de vele technische snufjes die in de gebouwen zijn toegepast.
* 19. Entreepartij Sportpark Ookmeer. H. Bonpad / Troelstralaan. C. Nieuwenhuis (Dienst PW), 1963 – Osdorp.
Een expressieve entreepartij van schoon beton. Een object op de grens tussen gebouw en kunstwerk.
* 20. NV Amsterdamse Naaimachinehandel A. Lewenstein. Pieter Calandlaan 5-7. J.B. Ingwersen, 1960-1965 – Slotervaart. (Dit gebouw is gesloopt in april 2020.)
Op het eerste gezicht lijkt dit confectiecentrum uit de jaren zestig weinig bijzonder. Dat maakt dat het al vaak over het hoofd is gezien. Bij nadere bestudering vallen echter de zorgvuldige detaillering en het gave karakter op. Verder onderzoek leert dat dit gebouw één van de eerste complete prefab-gebouwen van Amsterdam is. Niet alleen de gevels maar ook de balken, kolommen en vloeren werden pasklaar aangevoerd. Ondanks de later toegevoegde extra laag, waar bij de bouw al rekening mee was gehouden, en de storende zonwering en entreepartij, een zeer interessant gebouw.
* 21. Gebouw Gemeentelijke Sociale Dienst. Overschiestraat 3. F. van Gool, 1971-1978 – Overtoomse Veld.
Dit bekende kantoorgebouw, de 'BH', is door zijn golvende en opgetilde gevel, welke is opgebouwd uit gestandaardiseerde elementen, het beste en mooiste kantoorgebouw van Frans van Gool. Deze architect ontwierp in de Westelijke Tuinsteden ook de reeds genoemde 900 galerijwoningen in Osdorp en het 'Blue-Banddorp' in Slotervaart. Het gebouw behoort ook tot de betere kantoorgebouwen uit de jaren zeventig. Ondanks zijn nog jonge leeftijd kwetsbaar, kantoorgebouwen worden meestal na twee of drie decennia afgeschreven. Aanwijzing is dus belangrijk.
* 22. Zes woontorens met garages. Torenwijck. Ruimzicht en Vrijzicht. H.T. Vink, W. van de Kuilen, 1965 – Osdorp.
Zeer zorgvuldig ontworpen en beeldbepalende woontorens. Verdienen mede vanwege hun belang voor het aanzien van de Westelijke Tuinsteden bescherming.
De volgende objecten zijn monumentwaardig, maar aanwijzing ligt op dit moment gevoelig vanwege opname in stadsvernieuwingsprojecten. Voor deze panden is geen sloopdreiging. Wel kan door onzorgvuldige renovatie het karakter van de gebouwen verloren gaan. Tijdige aanwijzing is daarom van groot belang.
* 23. 64 bejaardenwoningen. Jan Bottemastraat. e.o. Jan Rietveld, Aldo van Eyck, 1953-1954 – Slotermeer. (Op Gemeentelijke Monumentenlijst sinds 16 december 2015.)
Deze belangrijke bejaardenwoningen trekken al sinds de bouw veel aandacht en zijn dan ook terecht opgenomen in de top 100 van wethouder Herrema uit 2008. De woningen vallen op door het speelse stedenbouwkundige plan en de zorgvuldige architectuur. Een geslaagd samenwerkingsproject tussen twee jonge veelbelovende architecten. Bedoeling is om deze woningen op termijn te renoveren.
* 24. H-School De Kans (voorheen De Kade en Burgemeester Röellschool). Thomas van Aquinostraat 2. Dienst Publieke Werken, 1954? – Slotermeer. (Op Gemeentelijke Monumentenlijst sinds 16 december 2015.)
Deze school is met de conciërgewoning vrij gaaf bewaard gebleven. Aanvankelijk dreigde sloop, nu wordt de school toch behouden. Mede gezien de fraaie ligging en het nog gave karakter van het oorspronkelijke deel vinden wij, net als het voormalige stadsdeel Geuzenveld-Slotermeer, deze school een interessante aanvulling voor de monumentenlijst. Het gebouw bevat enkele kunsttoepassingen.
* 25. Vier stroken met 216 portieketagewoningen en garages. Sape Kuiperplantsoen e.o. Th. J. Lammers, 1953 – Slotermeer. (Op Gemeentelijke Monumentenlijst sinds juni 2020.)
Lammers was vooral in de jaren twintig en dertig actief. Deze stroken laten zien dat de rijke vormentaal van deze periode voor hem na de oorlog nog steeds actueel was. Een zeer bijzonder stukje Slotermeer, dat ook vrij goed behouden is. BMA is positief over plaatsing.
* 26. Herdenkingskerk. Postjesweg. H. Geels, 1953-1964 – Overtoomse Veld.
Deze kerk is een belangrijk voorbeeld van het werk van de productieve architect H. Geels. De kerk is goed behouden. Volgens ons en Urban Fabric architectonisch en stedenbouwkundig van belang.
Voor de volgende (zeer) belangrijke objecten dreigt door vernieuwing sloop. In enkele gevallen is een concreet sloopbesluit al genomen:
* 27. Pascal lyceum (Calvijn College). Schipluidenlaan 10-12. J.B. Ingwersen, 1967 – Overtoomse Veld. (Op Gemeentelijke Monumentenlijst sinds juni 2020.)
Dit bouwwerk wordt wel gezien als het late meesterwerk van de belangrijke architect J.B. Ingwersen. Ingwersen bouwde hier een scholencomplex bestaande uit verschillende volumes. Het expressieve gebruik van beton is duidelijk ontleend aan het werk van Le Corbusier.
De toekomst van dit rijksmonumentwaardige complex is door stadsvernieuwing onduidelijk. Mogelijk is het in de uitwerkingsfase nog volledig in te passen. Gezien de sloop van belangrijke en beeldbepalende bouwwerken als de Pius-X, de Opgang, en het Andreasziekenhuis, is behoud en inpassing van dit gebouw van het grootste belang. De Rijksdienst Cultureel Erfgoed, bezig met een inventarisatie van het erfgoed uit de latere wederopbouwperiode, is door ons attent gemaakt op dit gebouw en de huidige situatie.
* 28. R.K. Lagere School Sint Lucas. Notweg 32. Dienst der Publieke Werken, 1959 – Osdorp. (Op Gemeentelijke Monumentenlijst sinds 16 december 2015.)
Een interessante en vernieuwende school van de hand van Publieke Werken. Dit gebouw bevindt zich in de gevarenzone door vernieuwing van de Wildemanbuurt. Mede door inspraak van onze organisaties gaat het stadsdeel nogmaals kijken of inpassing en hergebruik toch haalbaar is.
* 29. Staalmanpleincomplex. Abraham Staalmanplein e.o. A. Staal, C. Keesman, 1956-1958 – Slotervaart. (Op Gemeentelijke Monumentenlijst sinds april 2019.)
Dit belangrijke ensemble bestaat uit het zeer karakteristieke Staalmanplein, een woonhaak, en enkele stroken met woningbouw. Door de vernieuwing van de buurt dreigen zowel het plein als de haak te verdwijnen. De stroken wil men behouden. Behoud van de woonhaak is door de aanleg van het park zeer moeilijk. Met de Alliantie zijn onze organisaties in overleg over behoud en hergebruik van het plein. Bescherming d.m.v. een monumentenstatus van het plein met de overige delen van het ensemble is, zoals ook gebleken is uit onderzoek door Urban Fabric, zeer op zijn plaats.
* 30. De Knijtijzers, wooncomplex met 364 woningen en bedrijfsruimtes. Jan Evertsenstraat, Jan Voermanstraat e.o. H. Knijtijzer, 1959 – Overtoomse Veld. (Op Gemeentelijke Monumentenlijst sinds 13 december 2012.)
Zowel stedenbouwkundig, typologisch als architectonisch van zeer grote waarde. Vermoedelijk is dit ensemble zelfs Rijksmonumentwaardig. Een sloopbesluit was in 2010 reeds genomen.
P.S. Op 13 december 2012 heeft Stadsdeel Nieuw-West de Knijtijzerpanden alsnog op de Gemeentelijke Monumentenlijst geplaatst.
* 31. Voormalige Renaultgarage. Notweg 38. Architect H.A.M. van den Berg, bouwjaar 1964 – Osdorp. (Op Gemeentelijke Monumentenlijst sinds augustus 2022.)
Deze voormalige garage, waarschijnlijk uit het begin van de jaren zestig, is typologisch en architectonisch erg interessant. Slechts weinig vergelijkbare gebouwen zijn in de regio Amsterdam bekend. Vermoedelijk dient het gebouw te verdwijnen bij de vernieuwing van de Wildemanbuurt. Wenselijk is om het net als de Lucasschool in te passen in de nieuwbouw. De kansen van hergebruik zijn door het huidige gebruik van het gebouw bewezen.
* 32. Portieketagewoningen met winkels, bibliotheek en verenigingslokaal. Johan Jongkindstraat (tussen Derkinderenstraat en Station Lelylaan). H. Klarenbeek, 1959-1960 – Overtoomse Veld.
Deze blokjes zijn net als de aan de andere zijde van het spoor gelegen Sloterhof gebouwd met het airey-systeem. De ontwerper van dit complex, H. Klarenbeek, was een assistent van de architect van Sloterhof, J.F. Berghoef. Het complex is door zijn plek beeldbepalend, en mede door het gave karakter monumentwaardig. Bescherming van dit ensemble, i.p.v. realisatie van de geplande grootschalige nieuwbouw, zal ook bijdragen aan de betekenis van het behoud van de Sloterhof.
* 33. Portieketagewoningen, bejaardenwoningen en grootschalige kunsttoepassingen. Blomwijkerpad, Groenpad. J. Schipper, 1958-1959 – Osdorp.
Deze prachtige portieketagewoningen vormen samen met de bejaardenwoningen een zeer geslaagd stedenbouwkundig ensemble. Tot sloop van de bejaardenwoningen is reeds besloten. Bedoeling volgens de huidige plannen is om de portieketagewoningen, welke voorzien zijn van zeer bijzondere en grootschalige kunsttoepassingen, te behouden en te renoveren. Het is het overwegen waard om in ieder geval de portieketagewoningen op de monumentenlijst te plaatsen.
* 34. Duplexwoningen op bedrijfsruimtes. Arthur van Schendelstraat, Adriaan van Oordthof e.o. J.A. Snellebrand, G.W. Tuynman, 1957 – Slotermeer. (Op Gemeentelijke Monumentenlijst sinds 16 december 2015.)
Een typologisch erg interessant complex dat, in tegenstelling tot vele andere complexen uit deze periode, zeer gaaf behouden is. Dat geeft het een grote waarde. BMA is enthousiast over een mogelijke aanwijzing. Samen met de naastgelegen school en voormalige kerk, beide monument, vormt dit complex ook het waardevolle hart van de buurt. Een sloopbesluit is reeds genomen.
Amsterdam Nieuw-West; juli 2011.
Zie ook:
* Brief bestuurscommissie monumenten; december 2015
* Lijst met beoordeelde panden BMA; februari 2014 (pdf)
* Potentiële monumenten Nieuw-West; 2013
* Lijst waardevolle panden en gebieden, te betrekken bij herijking vernieuwing Nieuw-West
* Overzicht van Monumentwaardige gebouwen in Slotermeer en Geuzenveld
* Overzicht van Monumentwaardige gebouwen in Slotervaart en Overtoomse Veld
* Overzicht van Monumentwaardige gebouwen in Osdorp
* Brief Wederopbouwerfgoed in Slotermeer en Geuzenveld
* Brief Wederopbouwerfgoed in Slotervaart en Overtoomse Veld
* Brief Wederopbouwerfgoed in Osdorp
* Monumenten in Nederland. Noord-Holland, Nieuw-West
|